Czerwiec 2019

Lisewo - dwór, Mierzyno - Kaszubskie Stolemy, Gardkowice - opuszczony pałac, Żelazno - dwór i folwark, Przebendowo - dwór i folwark, Cecenowo - zespół pałacowo-parkowy, Zdrzewno - ruiny pałacu (video), wiatrak holenderski, Borkówko, Ciekocinko - zespół pałacowo-parkowy, Jackowo - ruiny dworu, Kurowo - dwór, Choczewko - opuszczony dwór

Lisewo - Lisewski Dwór z XIX w. (obecnie hotel)

Początki historii lisewskiego majątku datują się na XV w. Obecne założenie pałacowo-parkowe powstało na przełomie XVI i XVII w., za rządów rodziny Jackowskich. Właścicieli było kilku, a ostatnim przed wybuchem II wojny światowej był Kranthig. Mieszkał on w dworze do końca 1945 r., kiedy to zginął.Po II wojnie światowej budynki i park weszły w skład miejscowego PGR. Okres ten przyczynił się do wielkich zniszczeń zarówno budynków jaki i terenów parkowych. Od 2010 r. obiekt ma nowego właściciela, który go odrestaurował i urządził w nim hotel.

Mierzyno - Kaszubskie Stolemy (figury kaszubskich mitycznych olbrzymów)

Spośród mniejszości etnicznych zamieszkujących słowiańskie ziemie najbardziej osobliwą zbiorowością są Kaszubi, którzy posiadają własną mitologię i demonologię. Znawcy Kaszubszczyzny w regionalnych demonach niejednokrotnie doszukiwali się korzeni jeszcze przedsłowiańskich: gockich lub wandalskich. Tak też było w wypadku stolemów, kaszubskiej rasy olbrzymów żyjących rzekomo niegdyś na świecie. Stolemy wedle legend zamieszkiwały Kaszuby w czasach przedhistorycznych. Poza gigantycznym rozmiarem odznaczały się wielką siłą i niespożytą energią. Jak na osiłków przystało, stolemi lubili popisywać się swą siłą: wyrywali drzewa, przerzucali głazy, a czasem nawet ryli koryta rzek. To właśnie stolemy wywarły koronny wpływ na ukształtowanie krajobrazów obecnych Kaszub. To ich ręce usypywały wzgórza, mierzeje i mielizny. W Mierzynie i okolicach zlokalizowanych jest piętnaście figur stolemów.

Gardkowice - opuszczony pałac z folwarkiem z XIX w.

Majątek Gardkowice do 1551 r. składał się z kilku części należących do różnych właścicieli. Ostatnim właścicielem (od roku 1859) była rodzina von Koss. Jej zasługą jest rozbudowa pałacu do obecnego kształtu i poszerzenia folwarku. W 1945 r., tuż przed nadejściem wojsk radzieckich, rodzina mieszkająca w pałacu (von Koss, jego żona i 3 córki) popełniła zbiorowe samobójstwo. Prawdopodobnie bali się przemocy ze strony Armii Radzieckiej. Owinięte w dywan zwłoki rodziny żołnierze pochowali w parku. Na miejscu przypadkowo odkrytej mogiły obecny właściciel posiadłości postawił pomnik upamiętniają rodzinę von Koss. Rosjanie doszczętnie splądrowali pałac i rozkradli mienie. Po II wojnie światowej majątek przejęło Państwowe Gospodarstwo Rolne, które wykorzystało budynek na mieszkania dla pracowników oraz magazyn na ziemniaki. Cały czas trwała dewastacja i rozkradanie majątku przez okolicznych mieszkańców. W 1980 roku, dzięki pomocy prof. Wiktora Zinna, cały majątek odkupił hrabia Jakub Smólski, który stara się wyremontować pałac i przywrócić mu dawną świetność.

Żelazno - dwór i folwark z końca XIX w.

Nazwa miejscowości występuje w dwóch wersjach: Żelazno i Żelazna. Na tablicach drogowych widnieje "Żelazno". Historia Żelazna zaczyna się w 1378 r., o czym wiemy dzięki dokumentom wydanym przez Wielkiego Mistrza zakonu krzyżackiego Carla von Trier. Dobra często przechodziły z rąk do rąk, były także dzielone nawet na sześć części. Ostatecznego połączenia dokonał w 1859 5. Robert von Milczewski, którego potomkowie władali Żelaznem do 1945 r. Ich staraniem przed 1900 r. pobudowano dwór i założono park. Po II wojnie światowej majątek przejęło państwo, była tu stacja hodowli roślin, zaś budynki (mieszkalne i gospodarcze) zaniedbywano. Od 2018 r. dwór i folwark mają nowych dzierżawców, którzy pochodzą aż ze Szkocji. Trwają prace konserwacyjne i remontowe.

Przebendowo - neogotycki dwór z folwarkiem rodu von Wittke z XIX w.

Dwór z poł. XIX wieku. Z wioski wywodził się ród Przebendowskich, XVIII - wiecznych właścicieli Wejherowa.Od 1792 do 1945 r. majątek stanowił własność rodu von Wittke, której przedstawiciele pobudowali w poł. XIX w. podłużny dwór z piętrowym ryzalitem, o skromnych cechach neogotyckich. W pobliżu są zabudowania gospodarcze i park krajobrazowy z 1 poł. XIX w. Po wojnie majątek przekształcono na PGR.Obecnie zespół dworsko-parkowy stanowi własność prywatną, dwór wydzierżawiony jest częściowo Uniwersytetowi Gdańskiemu, który umieścił w nim Stację Badania Wędrówek Ptaków.

Cecenowo - zespół pałacowo-parkowy z początku XIX w. rodu von Zitzewitz

Majątek rodu von Zitzewitz składał się m.in. z zespołu pałacowo-parkowego. Powstał na początku XIX wieku, a najstarsza część pałacu – dwór - zbudowana została w początkach XVIII wieku – dostępne źródła mówią o latach 1812 – 1814 – na miejscu wcześniejszego drewnianego dworu, z którego pozostawiono belkę z datą 1687, kartusz herbowy Zitzewitzów nad wejściem do starszej części budynku. Budowla składa się z trzech części wyraźnie oddzielających się, z wieżą pośrodku. Na terenie pałacu funkcjonowała podobno również gorzelnia, mleczarnia oraz młyn. Majątek pozostawał w rękach rodu von Zitzewitz aż do 9 kwietnia 1945 roku, do dnia w którym wraz z nadejściem wojsk radzieckich rodzina została zmuszona do opuszczenia swoich dóbr.W otoczeniu pałacu zachował się park z licznymi przykładami drzew pomnikowych. W bliskim sąsiedztwie znajdują się także XVIII i XIX-wieczne zabudowania folwarczne.Pałac z roku na rok coraz bardziej niszczeje. Obiekt jest zabezpieczony i, co ważne, remontowany.

Turbiny wiatrowe na trasie

Zdrzewno - ruiny pałacu

Pałac, a właściwie jego pierwsza wersja powstała na pocz. XV w. Między XV a XVIII wiekiem należał on do rodziny von Goddentow oraz von Weiher. W 1804 roku właścicielem majątku został ród Zimdars. W 1867 roku przeprowadzono gruntowny remont pałacu (wtedy powstała obecna wersja budynku), a w 1922 pałac został rozbudowany. Składa się on z dwóch piętrowych, prostopadle dostawionych skrzydeł, z których główne wyróżniono obustronnymi ryzalitami. Zdobiona elewacja budynku, chociaż zrujnowana, dzięki bogatym detalom przypomina miejscami o czasach swojej świetności. Na tyłach budynku można dostrzec pozostałości pięknego parku – nieliczne dzisiaj drzewa i zarośnięte alejki. Ostatnią właścicielką pałacu była Margarete Zimdars z domu Schonenberg, której jeszcze przed wkroczeniem Rosjan do Zdrzewna, udało się uciec drogą morską na zachód. W owym czasie, w pałacu przebywała rodzina profesora Kreite, ordynatora szpitala w Słupsku. Niestety nie udało im się uciec przed nadchodzącymi wojskami radzieckimi. Profesor wraz z małżonką odebrali sobie życie w pałacu, zażywając truciznę. W latach 90. mieściła się tutaj siedziba PGR- wtedy też pałac przeszedł gruntowny remont. Następnie sprzedano go i z czasem obiekt zaczął popadać w ruinę. Obecnie jest on w opłakanym stanie. 

Zdrzewno - Wiatrak typu holenderskiego z początku XX w. 

Wśród pozostałości po wielkich folwarkach kaszubskich charakterystyczny jest nadal dobrze zachowany wiatrak przemiałowy. Został on wybudowany w 1919 roku przez Karla Englera. Budowla stanęła na miejscu mniejszego wiatraka, który spalił się kilka lat wcześniej. W 1957 r. miał miejsce kolejny pożar, który strawił budynek mieszkalny i wnętrze wiatraka. Od tamtego czasu młyn stoi bezużyteczny. Dziś, choć po budynku mieszkalnym pozostały ruiny, to sam wiatrak jeszcze się trzyma. Z uwagi jednak na brak środków na jego renowację od kilkunastu lat niszczeje. Szkoda, gdyż to ostatni tego typu młyn w tej części Kaszub.

Borkówko - dwór z początku XX w. (w trakcie remontu, schowany w gęstej roślinności, brak dostępu)

Ciekocinko - zespół pałacowo-parkowy z początku XX w. (obecnie hotel ze stadniną koni), na terenie parku pomnik poległych w I wojnie światowej

W 1658 r. miasto należało do rodu von Krockow z linii Osieki i pozostało w ich rękach do 1804 r. Majątek w Ciekocinku miał wielu właścicieli, m.in.: w latach 1864-1905 - rodzina von Braunschweig. W latach 1905-1934 należy do rodziny Ewestów, którzy w 1910 roku na miejscu dawnego dworu budują "nowy", zachowany do dziś pałac. W 1934 roku majątek obejmujący wówczas tylko jeszcze ok. 800 ha całkowitej powierzchni, został nabyty przez ostatniego właściciela przed wojną, weterynarza powiatu Lauenburg (Lębork), dr. Wilhelma Koopsa, za sumę 400.000 marek Rzeszy (RM). Wnuk doktora, Klaus Koops od 2005 roku regularnie odwiedza majątek, zwykle na przełomie stycznia i lutego, podczas zimowych polowań, na które wraz z przyjaciółmi przyjeżdża do Polski.W 1950 roku majątek przechodzi na własność Państwowych Nieruchomości Ziemskich, gdzie swoją działalność rozpoczyna PGR Ciekocinko. Po wielu latach wykorzystywania zabytkowego obiektu do celów hodowlano - gospodarczych, w 2004 r. właścicielem majątku zostaje p. Tomasz Bałuk, który przywrócił świetność. Obecnie w dworze (nazywany przez właścicieli pałacem) znajduje się hotel, restauracja i stadnina koni. 

Jackowo - ruiny dworu z folwarkiem z początku XIX w.

Ród Jackowskich, później von Jatzkow, to pomorska rodzina szlachecka właścicieli ziemskich, do których w różnych okresach dziejów należały liczne okoliczne majątki. Kolejni niemieccy właściciele to von Somnitz (1784-1829) oraz Fliessbach (do 1945 r). Dosyć rozległy majątek przynosił dochody nie tylko z upraw rolniczych, ale również odnosił sukcesy w hodowli koni ciepłokrwistych na bazie hodowli wschodniopruskiej.Budynek dworu powstał w 1804 roku. Z racji funkcji mieszkalnej dla wielopokoleniowej rodziny posiadał dość spore gabaryty. Korpus główny zbliżony kształtem do prostokąta przebudowywano i rozbudowano wielokrotnie, m.in. latach 1908-1910 o skrzydła boczne, architektonicznie nawiązując do neoklasycyzmu. Ostatni właściciele byli prekursorami w dziedzinie turystyki, ponieważ posiadali swój domek letniskowy na plaży, niestety zniszczony przez czerwonoarmistów w 1945 r .Obecnie pałac przechodzi gruntowną renowację. Wokół rozpościera się XVIII-wieczny park, z bogatym drzewostanem.

Kurowo - dwór z XIX w.

Murowany, parterowy dwór wzniesiony został prawdopodobnie pod koniec XIX w. (najprawdopodobniej  w 1870 r. na reliktach starszego obiektu). Po roku 1920 rozbudowano go i powiększono o jedno przęsło od zachodu. Od wschodu dobudowano piętrową część z parterową przybudówką. Właścicielem majątku był wtedy Franciszek Kołodziejski. Po II wojnie światowej dwór stał się własnością państwa polskiego. W latach 1945-1950 Kurowo należało do Państwowych Nieruchomości Ziemskich, w latach 1950-1980 do PGR. Obecnie dwór stanowi własność i pełni funkcje mieszkalne oraz administracyjne gospodarstwa rolnego. 

Choczewko - opuszczony dwór z folwarkiem z XIX w. rodziny Fliessbach

Klasycystyczny dwór w Choczewku został zbudowany w 1888 roku przez Fliessbachów. Jest to parterowa, wysoko podpiwniczona budowla wzniesiona na planie prostokąta, pokryta dwuspadowymi dachami. Do lewego skrzydła dobudowano pięciokątną przybudówkę. Przy dworze znajduje się spichlerz z tego samego okresu oraz resztki parku. Do 1945 roku majątek stanowił własność Fliessbachów. Później został znacjonalizowany i popadły w ruinę. Od końca XX wieku wchodzi w skład zasobów Agencji Nieruchomości Rolnej Skarbu Państwa w dzierżawie. Dzięki staraniom obecnego dzierżawcy jest sukcesywnie odrestaurowywany.