Październik 2019

Cedry Wielkie - kościół z XIV w. pw. św. Aniołów Stróżów

Całkiem możliwe, że kościół związany jest poprzez datę powstania z zamkiem krzyżackim w Grabinach. Świadczy o tym chociażby grubość murów, która na wieży dochodzi do 2 metrów! Kościół, którego mury świadczą niewątpliwie o jego charakterze obronnym, bo ich grubość na pewno nie była podyktowana względami konstrukcyjnymi, został wzniesiony ok. 1350 r. jako konstrukcja jednonawowa. Do formy trójnawowej rozbudowano go w wieku XV. Wówczas dobudowano czworoboczną wieżę z ośmioboczną izbicą wraz z hełmem krytym gontem. Od 1454 był pod patronatem miasta Gdańska. Podczas zawieruchy wojennej, w 1942 r., z kościoła Niemcy zrabowali dzwony. Miały zostać przetopione na cele militarne, ale szczęśliwie przetrwały. Niestety, jeszcze w 1945 r. świątynia spaliła się. Przyczyną tragedii była eksplozja miny ukrytej w drewnianej wieży. Przez ponad 3 dekady ruiny niszczały. Z początkiem lat 80-tych postanowiono odbudować czy wręcz zrekonstruować świątynię. Po zakończeniu odbudowy, w 1987 r. kościół został na nowo wyświęcony.

W murowanej części wieży znajduje się ostrołukowy, profilowany portal wejściowy. Wewnątrz kościoła - płaski strop, a nawę główną od bocznych oddzielają arkady. Godnym uwagi jest XVII-wieczny dzwon stojący w wieżowej kruchcie, który cudem został ocalony od przetopienia na sprzęt zbrojeniowy dla armii niemieckiej. Po II wojnie światowej dzwon został odzyskany ze złomowiska w hamburskim porcie - cmentarzyska dzwonów i trafił do ewangelickiego kościoła w niemieckim mieście Lubeka. W 2010 roku, po długich negocjacjach dzwon powrócił na swoje dawne miejsce.

Obok kościoła znajdują się: kamień nagrobny, XX-wieczny nagrobek człowieka o imieniu i nazwisku Reinhard Wessel oraz kamień pamiątkowy z 2013 r. : "Dla uczczenia pamięci więźniów hitlerowskiego obozu koncentracyjnego Stutthof, zamordowanych podczas tragicznego marszu śmierci, prowadzonych w dniach 25 i 26 stycznia 1945 roku przez teren gminy Cedry Wielkie."