Lipiec 2013

Gniew - zamek krzyżacki z XIII w.

Budowę zamku rozpoczęli Krzyżacy po przejęciu ziemi gniewskiej w 1282 roku i kontynuowali ją w XIV wieku. Jako siedziba konwentu i komtura, w czasach zakonnych był głównym ośrodkiem politycznym i gospodarczym komturstwa. Budowano go aż 40 lat. Ogłoszono go najpotężniejszym zamkiem Krzyżaków po lewej stronie Wisły. Twierdzę wybudowano w stylu gotyckim na planie kwadratu z wewnętrznym dziedzińcem i studnią. Posiadała trzy wieżyczki i jedną większą wieżę obronną. Pierwotna brama znajdowała się w skrzydle południowym. W skrzydle północnym znajdował się refektarz, a w skrzydle południowym kaplica. W części wschodniej mieściło się przypuszczalnie pomieszczenie komtura i dormitorium. Zamek otaczała wypełniona wodą fosa i mury obronne. Stara opowieść mówi, że od zamku prowadziły również podziemne korytarze prowadzące w głąb miasta. Jeszcze w roku 1856 w południowym narożniku, między zamkiem, a okopem, stała okrągła wieża, w której znajdowały się okrągłe schody prowadzące do poziomu fosy.

Zamek Gniew wielokrotnie przebudowywano.

W okresie wojny trzynastoletniej w drugiej połowie XV wieku, a następnie w okresie wojen szwedzkich w XVII wieku warownia została częściowo zniszczona. W XVIII wieku zamek utracił swoje funkcje obronne, nie był remontowany i został opuszczony.

Po przejęciu Gniewu przez Prusy w 1772 roku nastąpiła jego przebudowa na magazyny zbożowe. Spowodowała ona znaczne zniszczenia wnętrz, dokonano wyburzenia gotyckich sklepień, zlikwidowano pierwotne otwory okienne we wszystkich elewacjach (tynkując je jednocześnie), zburzono wieżę latrynową - gdanisko, zasypano także fosy wokół zamku i wykuto dodatkowy otwór bramny w skrzydle zachodnim. Częściowej rekonstrukcji dokonano w latach 1857-1859 przy okazji urządzania w nim ciężkiego pruskiego więzienia dla recydywistów. Odbudowane zostały dwie narożne wieże. W 1920 roku Gniew przyłączony został do Rzeczpospolitej. W dawnym więzieniu zasiadła polska administracja, a później obiekt przejęło wojsko. W 1921 roku w niewyjaśnionych okolicznościach na zamku wybuchł pożar, który strawił dach i trzy skrzydła. Od tego czasu zamek pozostawał w stanie zabezpieczonej ruiny. Podczas drugiej wojny światowej urządzono w nim obóz przejściowy dla ludności polskiej z Pomorza.

Powojenna odbudowa miała na celu upodobnić zamek do tego pierwotnego, z czasów średniowiecza. Rozwijająca się inwestycja stanęła w połowie lat siedemdziesiątych. Kolejne prace remontowe ruszyły w latach dziewięćdziesiątych XX wieku. Ich inicjatorem był kasztelan Zamku Gniew Jarosław Struczyński. W ramach robót publicznych w latach 1992-1997 udało się podnieść zamek z gruzów, doprowadzając go do obecnego kształtu.

Obecnie zamek Gniew znajduje się w rękach prywatnej firmy. Jest tu muzeum, hotel, odbywają się też liczne imprezy, takie jak turnieje rycerskie. Powstało nawet lądowisko dla śmigłowców.